W tym roku przypada 75 rocznica tragedii załogi polskiego bombowca Halifax lecącego z misją do Polski. Samolot został ostrzelany przez niemieckiego myśliwca w następstwie czego zapalił się i zakończył swój lot rozbijając się na Hajnikowej Łące w pobliżu Radatic, na Słowacji.
Jak co roku w uroczystości która odbyła się 16 września 2019 r. uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych RP i Wojska Polskiego. Przybył na nie ambasador RP na Słowacji dr Krzysztof Strzałka wraz z Attache Obrony przy Ambasadzie RP w Bratysławie płk Andrzej Kapica. Wojsko Polskie reprezentowała delegacja z 8 Bazy Lotnictwa Transportowego. Polskich seniorów lotnictwa reprezentowały delegacje z Krakowskiego i Krośnieńskiego KSL w liczbie 13 osób. Krakowski KSL wystawił poczet sztandarowy. Gospodarze reprezentowani byli przez kombatantów i seniorów lotnictwa.
Licznie reprezentowane były siły Powietrzne Słowacji na czele z ich dowódcą, a gospodarzem była urocza Pani GabrielaViazankowa – Starostka Radatic.
Uroczystość rozpoczęła się na Hajnikowej Łące dokąd przedstawicieli delegacji zawieziono samochodami terenowymi. W miejscu katastrofy – w górach – znajduje się nowy krzyż, ławeczki i nowe tablice informacyjne. Wszystko to zostało odnowione lub wykonane w tym roku.
Pod krzyżem delegacje i Rodziny lotników złożyły wieńce i znaki pomięci, a Kapelan Słowackich Sił Powietrznych odmówił modlitwę.
Właściwe uroczystości rozpoczęły się o godzinie 12-tej przelotem śmigłowca Sikorski Blackhawk oraz samolotu z miejscowego aeroklubu. Następnie delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów pod pomnikiem znajdującym się na terenie Urzędu Gminy Radatice.
Głos zabrali przedstawiciele Polski, Wielkiej Brytanii i Słowacji. Ciepłe przemówienie wygłosiła Pani Starostka Viazankowa. Orkiestra wojskowa odegrała hymny Polski, Wielkiej Brytanii i Słowacji.
Po zakończeniu części oficjalnej udaliśmy się na poczęstunek. Była tam okazja do porozmawiania z naszymi przyjaciółmi, m.in. Wiliamem Zbinowskim – prezesem słowackich seniorów lotnictwa z Preszowa, oraz Panem Frantiskiem Onofrejem, który historię polskiej załogi zbadał i opisał. On również doprowadził do powstania pomnika. Wpisaliśmy się również do Księgi Pamiątkowej.
Wyjeżdżaliśmy z Radatic będąc pod wrażeniem słowackiej gościnności a także wyrazem podziwu dla ich pięknej, bezinteresownej opieki nad miejscem upamiętniającym tragedię polskich lotników.
W katastrofie samolotu Halifax Mk V o numerze LL 187 z Dywizjonu Specjalnego 301 „Ziemi Pomorskiej” 28 grudnia 1944 roku polegli:
- kpt.Franciszek Kryszczuk, ur. 26.8.1911, Wojnów – dowódca samolotu i nawigator, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari,
- plut. Bolesław Uram, ur. 10.2.1920 w Polsce – pierwszy pilot, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych,
- kpt. Tadeusz Wianecki, ur. 23.3.1906, Krosno – nawigator, odznaczony Medalem Lotniczym,
- st.sierż. Eugeniusz Stanisław Krzeczewski, ur. 30.4.1916, Łask – radiotelegrafista, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Medalem Lotniczym,
- sierż. Teodor Tadeusz Majer, ur. 24.9.1918, Buer–Erle (Niemcy) – mechanik pokładowy – strzelec (Sgt), odznaczony Krzyżem Walecznych i dwukrotnie Medalem Lotniczym,
- st.sierż. Karol Macierzyński, ur. 31.10.1915, Klwów (pow. Przysucha) – tylny strzelec pokładowy, odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych,
- plut. Stanisław Lisik, ur. 22.1.1919, Podlesie (pow. Zamość) – bombardier – pilot, odznaczony Medalem Lotniczym,
- kpr. Wiktor Müller, ur. 25.5.1915, Lwów – bombardier – strzelec, odznaczony Medalem LotniczymCześć Ich Pamięci.
Będąc w Preszowie wraz z Willim Zbinowskim i koleżankami oraz kolegami z Krosna odwiedziliśmy grób dwóch polskich lotników z eskadry obserwacyjnej z Lidy, którzy lecąc samolotem Lublin R – XIII zostali zestrzeleni przez słowackich myśliwców dnia 6 września 1939 roku. Wraz z nami przybył na cmentarz miejski w Preszowie Ambasador RP. Wspólnie złożyliśmy kwiaty i oddali hołd polskiej załodze.
A później korzystając z gościnności naszych słowacki kolegów-seniorów udaliśmy się na kawę i herbatę, by około piętnastej udać się w drogę powrotną do Krakowa.
Dziękuję koleżankom i kolegom z KKSL za udział w uroczystości. W jej składzie byli: Krysia Mańkowska, Ala Sarapata, Leszek Mańkowski, Marek Pietruszka, Paweł Rey, Adam Sobieraj.
